Web development a prawa autorskie – layout

W poprzednim artykule wchodzącym w skład cyklu tekstów o prawnoautorskich aspektach tworzenia stron internetowych, zarysowaliśmy pokrótce problematykę kwalifikowania strony internetowej jako utworu oraz zakresu ochrony prawnoautorskiej takiego utworu.

W kolejnym tekście przyjrzymy się przez pryzmat prawa autorskiego pierwszemu (lub jednemu z pierwszych) etapowi tworzenia strony internetowej, tj. fazie stworzenia projektu graficznego szaty graficznej portalu i omówimy kategorie praw przysługujących twórcy layout’u portalu internetowego.

ZAKRES OCHRONY

Nie ulega wątpliwości, że szata graficzna portalu internetowego, o ile spełnia przesłanki określone w art. 1 ust. 1 prawa autorskiego (twórczości, indywidualności, ustalenia / utrwalenia), może zostać uznana za utwór i w konsekwencji – podlegać ochronie prawnoautorskiej. Powyższe nie ulega zmianie zarówno w przypadku przyjęcia poglądu, że strona internetowa jest przedmiotem ochrony prawa autorskiego jako całość (utwór multimedialny), jak i, co oczywiste – w przypadku opowiedzenia się za poglądem, zgodnie z którym strona internetowa nie korzysta z ochrony prawnoautorskiej jako całość, a jedynie w zakresie poszczególnych jej elementów (szata graficzna, kod źródłowy, zdjęcia, teksty).

Co więcej, utworem w rozumieniu prawa autorskiego może być zarówno szata graficzna / layout jako całość (skomponowana z takich elementów jak font, grafiki, układ treści, logo, kolorystyka), jak i występujące niezależnie niektóre z ww. elementów. Niezmiennym warunkiem jest w przypadku owych elementów spełnianie wspomnianych wcześniej przesłanek uznania za utwór.

Powyższe znajduje potwierdzenie w orzecznictwie, w którym stwierdzono np., że Graficzny interfejs użytkownika nie stanowi formy wyrażenia programu komputerowego w rozumieniu art. 1 ust. 2 dyrektywy 91/250 i nie może korzystać z ochrony przyznanej w prawie autorskim programom komputerowym na podstawie tej dyrektywy. Niemniej jeśli taki interfejs stanowi wyraz własnej twórczości intelektualnej swego autora, może on korzystać z przewidzianej w prawie autorskim ochrony jako utwór, zgodnie z dyrektywą 2001/29. (Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 22 grudnia 2010 r., C-393/09, ZOTSiS 2010/12C/I-13971-14008).

Za odrębny przedmiot ochrony może również zostać uznany stworzony przez grafika logotyp (graficzne przedstawienie nazwy, np. przedsiębiorstwa), który razem z tzw. „sygnetem” (symbolem graficznym) tworzy logo – elementy te bardzo często stanowią „kamień węgielny” szaty graficznej, wokół którego koncentruje się cały koncept nie tylko wizualizacji portalu internetowego, ale też w ogóle całej identyfikacji wizualnej podmiotu korzystającego ze strony internetowej. Należy w związku z powyższym stwierdzić, że logotyp może podlegać ochronie jako znak towarowy, a więc oznaczenie umożliwiające odróżnienie towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa.

Jak widać, ochrona prawnoautorska twórczości grafików tworzących layouty stron internetowych jest stosunkowo szeroka. Wynika to przede wszystkim z bardzo pojemnego charakteru definicji utworu zawartej w ustawie o prawach autorskich i prawach pokrewnych. Esencją powyższych rozważań może natomiast stać się twierdzenie, które znakomicie oddaje istotę funkcjonowania strony internetowej jako utworu – szata graficzna / layout strony internetowej, w przypadku spełnienia przesłanek uznania za utwór, podlega ochronie prawnoautorskiej nawet wtedy, gdy ochronie tej podlegają jako utwory jej poszczególne elementy składowe.

RODZAJE PRAW DO SZATY GRAFICZNEJ

W związku z powyższymi rozważaniami, w dużym uproszczeniu można stwierdzić, że layout strony internetowej może być przedmiotem ochrony praw autorskich (ich poszczególnych rodzajów), a niektóre elementy szaty graficznej mogą stanowić przedmiot innych praw – zaliczanych do kategorii praw własności przemysłowej.

Prawa autorskie chronią utwory i powstają po stronie jego twórcy z chwilą ustalenia (uzewnętrznienia) utworu. Ochrona prawnoautorska jest przy tym niezależna od wartości, przeznaczenia czy sposobu wyrażenia utworu. Prawa autorskie dzielimy z kolei na:

prawa autorskie osobiste – są nierozerwalnie związane z osobą twórcy i mają charakter niezbywalny. Zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych, w ramach kategorii praw autorskich osobistych możemy wyodrębnić m.in. prawo do:

• autorstwa utworu;
• oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo;
• nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania;
• decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności;
• nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

prawa autorskie majątkowe – mają charakter ekonomiczny. Składają się na nie wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz prawo do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Prawa te są zbywalne.

prawa autorskie zależne – prawa do opracowania cudzego utworu (np. tłumaczenia, przeróbki, adaptacji), którego wykonywanie (rozporządzanie i korzystanie z opracowania) zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego.

Jeżeli natomiast chodzi o ochronę przysługującą niektórym elementom szaty graficznej strony internetowej, udzielaną na podstawie ustawy prawo własności przemysłowej, to zagadnienie to dotyczy w głównej mierze wspomnianego już logo (lub logotypu). Ochronę taką można uzyskać wskutek zgłoszenia znaku towarowego do Urzędu Patentowego RP, który może udzielić tzw. prawa ochronnego na znak towarowy. Jest to prawo udzielane na 10 lat. Uzyskanie takiego prawa pozwala właścicielowi znaku na wyłączne posługiwanie się danym znakiem towarowym w zakresie obrotu towarami lub świadczenia usług, objętych zgłoszeniem znaku. Ochrona znaku towarowego w oparciu o prawo ochronne umożliwia właścicielowi na przeciwstawianie się naruszeniom znaku przez innych uczestników obrotu – czy to przez możliwość wszczęcia postępowania karnego za podrabianie znaku, czy to w procesie o zapłatę odszkodowania. Co więcej, właścicielowi znaku przysługuje roszczenie o wycofania z obrotu lub nawet o zniszczenie towarów sygnowanych znakiem, do którego ma prawo.

W kontekście ochrony szaty graficznej strony internetowej, należy również, choćby z kronikarskiego obowiązku wspomnieć o możliwości uzyskania prawa z rejestracji wzoru przemysłowego, którym zgodnie z art. 102 p.w.p., jest nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, fakturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację. To zagadnienie stanie się natomiast przedmiotem osobnego wpisu na naszym blogu.

Bardzo dziękuję za lekturę! Śledźcie na bieżąco naszego bloga i teksty powstające w ramach cyklu o prawnoautorskich aspektach tworzenia stron internetowych. Już w następnym artykule zajmiemy się praktycznymi zagadnieniami sporządzania umów o stworzenie portalu internetowego i wyjaśnimy dlaczego tak istotne jest wyraźne uregulowanie w takich umowach kwestii wszystkich opisanych wyżej rodzajów praw autorskich!